De radiatoren liggen eraf in ons huis. Uitgerekend in de week dat het zo koud is. Met een dekentje zit ik in m’n kantoor, het lijf stram en koud. Het verduurzamen van ons huis brengt een verbouwing zonder weerga. Bij het plaatsen van nieuwe kozijnen met HR++glas kwamen de stucplaten van de muur los. Het goeie nieuws is dat nu ook de muren geïsoleerd worden, maar het werk – slopen, strippen, stukadoren – is fors. Elke plek in huis bezaaid met stof. Wil je bekaf en verkleumd naar bed, moet je eerst schoonmaken en de lakens verschonen.

Het kost de nodige inspanning, maar ik zie scherp wat een voorrecht het is je huis te kunnen verduurzamen tegen de achtergrond van de groeiende groep mensen in financiële problemen door de hoge (energie)prijzen. Naar de voedselbank, koud douchen, altijd de verwarming uit. Voor de energietransitie was het afgelopen half jaar een wake-up call. Met voor veel mensen heel veel pijn, de meest kwetsbare voorop.

Transities gaan gepaard met chaos. We zitten daar nu middenin; bij mij en veel anderen thuis én in de samenleving. De chaos dwingt ons om in beweging te komen en dat is in weerwil van de ellende ook hoopvol. Zo blijkt uit een opinieonderzoek van de NVDE (Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie) dat Nederlanders positiever zijn gaan denken over duurzame energie. Meer dan een derde wil meer zonnepanelen en windmolens in de eigen gemeente om minder afhankelijk te worden van fossiele energie die veelal afkomstig is uit landen met dictatoriale regimes. We zagen hoe de coöperatie Betuwe Energie een deel van z’n winst uitkeerde aan de leden voor het compenseren van de hoge energierekening. Ook is de druk op het energiesysteem zo groot geworden dat netbeheerders, overheden en de ACM zoeken naar nieuwe oplossingen. Zo onderzoeken ze op Goeree-Overflakkee hoe verzwaringen van het energienet te voorkomen zijn door in de lokale omgeving vraag en aanbod meer samen te brengen. Het geeft een andere schwung.

De overheid kiest een steviger positie in de energievoorziening. De focus verschuift van beheersing en efficiency naar effectiviteit en publieke waarde. De oorlog in Oekraïne heeft in één klap duidelijk gemaakt dat energie een cruciale publieke voorziening is, en de toegang tot energie een grondrecht.

Overal zijn grote en kleine tekens van verandering. In Friesland bijvoorbeeld waar de netbeheerder met de overheid een afweegkader heeft ontwikkeld voor de uitbreiding van het net. In de energieregio’s zien we bij veel bestuurders en betrokkenen een enorme gedrevenheid om de RES 1.0 te verzilveren. En als dat lukt realiseren we samen mogelijk meer dan de 35 TWh die in het Klimaatakkoord is afgesproken. Bij de Hackathon voorafgaand aan het RES-congres op 2 november, hebben we een challenge om te verkennen wat er nodig is energie, net als bodem en water, tot een sturend principe te maken voor de ruimtelijke inrichting van Nederland. De delen van het bouwwerk moeten uiteindelijk tenslotte in elkaar passen.

In mijn verschoonde stofvrije bed denk ik aan de andere vibe die stilaan terrein wint in de energietransitie en de samenleving. De smalle doorgang van het oude naar het nieuwe is ronduit pijnlijk voor velen en voor anderen oncomfortabel. Maar ik zie hoopvolle glimpen van een toekomst waar het niet alleen gaat om nieuwe technieken maar ook om nieuwe gemeenschapszin. Dat helpt. Morgen weer met z’n allen de schouders eronder.