Met een groepje bevriende programmadirecteuren zijn we een lang weekend in Rome. Een tref dat het een Jubeljaar is; een traditie van de Paus om eens in de 25 jaar schoon schip te maken en met nieuwe energie de toekomst tegemoet te gaan. Gretig omarmen we het thema ‘Pelgrims van hoop’.
De dynamiek op straat is duizelingwekkend. We naderen het Colosseum, de weg is deels afgeschermd door een met plastic bekleed hek. Ondergronds zijn ze bezig met de nieuwe metrolijn C. Niemand weet wanneer dit megaproject klaar zal zijn. De Romeinen bewegen eromheen, net als de recordaantallen toeristen. In de chaos gaat het leven door en bouwen ze de toekomst pontificaal bovenop de geschiedenis. Schrikken niet van een beetje complexiteit, die Romeinen.
Alles stroomt, alles verandert. Ook in de energietransitie. We bouwen aan de toekomst en zoeken naar hoe om te gaan met de historische basis. Dit gaat gepaard met chaos en complexiteit.
Veel samenwerkende partijen, overheden, bedrijven en inwoners met verschillende belangen en behoeften zijn betrokken. Tussen gebieden bestaan grote verschillen. De omslag naar duurzame energie vraagt coördinatie en samenwerking van veel partijen dichtbij inwoners en ondernemers. Het schaalniveau moet passend zijn voor de samenhangende opgaven: energie, wonen, werken, mobiliteit. Dat is razend ingewikkeld.
Een meerderheid van de Tweede Kamer steunde onlangs de motie van het lid Erkens om in 2030, of eerder, de RES-regio’s op te heffen. Erkens stelde dit voor vanuit het idee dat de regionale energiestrategie versnipperd is, en het overleg in de regio’s niet democratisch en slagvaardig. Het is te simpel om de regionale aanpak hiermee af te doen.
Dat het schuurt tussen overheidslagen, en tussen overheid, markt en samenleving klopt. Dit hoort bij de zoektocht naar nieuwe balans tussen het realiseren van het duurzame energiesysteem en de ontwikkelingen die nodig zijn op het gebied van wonen, werken en verplaatsen. Die schuring zal blijven bestaan, met of zonder regio’s. Want alle overheidslagen, markt en samenleving hebben elkaar nodig. Om te bespreken hoe verschillende belangen te verenigen zijn en om alle inzichten op tafel te krijgen. Je hoeft het niet met elkaar eens te zijn, maar om verder te komen helpt de zoektocht naar gedeelde belangen vanuit gedeeld eigenaarschap. Omdat gedragen oplossingen ons verder brengen dan de macht van de helft plus één. Niet voor niets maakte in de 80’s en 90’s het poldermodel school in de hele wereld. Maar de tijden zijn veranderd en de ingewikkeldheid van de omslag naar duurzame energie, voedt het verlangen naar duidelijke taal en simpele oplossingen. Dit is een begrijpelijk maar niet in te lossen verlangen; de opgave is gewoon niet simpel. De optelsom van alle ruimteclaims, technische vraagstukken, marktordening en verdelingsvraagstukken, maakt de omslag naar een duurzaam, robuust en rechtvaardig energiestelsel tot een zoektocht. Met nuance en twijfel over het te nemen pad en de te maken keuzes.
In Rome is het na een lange dag van bezienswaardigheden hartstikke laat als we eindelijk aan tafel gaan. We nemen met onze knorrende magen eerst een aperitief. ‘When in Rome do as the Romans do,’ toost m’n collega. Ik onderschrijf het van harte. ’s Lands wijs, ’s lands eer, en onwillekeurig denk ik aan thuis. West-Brabant is anders dan Rotterdam-Den Haag, Regio Foodvalley of U16. De partijen in de regio’s zullen zeker blijven samenwerken. Omdat een geschiedenis van hoopvolle verhalen uitwijst dat zij samen verder komen. Juist als het ingewikkeld is.