Lokale overheden hebben niet vaak een innovatieagenda. Wel geven ze soms aan open te staan voor innovatie, tijd te maken om ontwikkelingen te volgen en mee te liften met regionale en landelijke ontwikkelingen. Daar zou zomaar verandering in kunnen komen nu de vraagstukken van de energietransitie ook op de lokale agenda staan. Welke alternatieve energiebronnen moeten worden benut om de klimaatdoelen te bereiken? Door “andere technieken”, lijkt het antwoord te zijn van veel bestuurders.
Star Trek is ruim een half eeuw oud. Veel van de sciencefictiongadgets waar ik als kind verwonderd naar keek, zijn nu de normaalste zaak van de wereld. Mobiele devices, tablets en headsets, GPS, een Siri-achtige assistent, virtual reality, 3D printing en medische scanners, we hebben ze allemaal. Fantasie wordt ontwikkeling en innovatie en na een tijdje komen er tastbare toepassingen. De verwachtingen van innovatie zijn niet alleen hooggespannen, maar ook optimistisch. Het kan, dus het gaat lukken, het toppunt van maakbaarheid! Wetenschappers voorspellen nu al hoe olympische records zich gaan ontwikkelen in de komende vijftig jaar. Maar er moet wel even een atleet worden geboren die dat gaat breken.
Veelbelovende technieken
Innovatie, dé oplossing voor alles, ook voor de uitdagingen van de energietransitie. In enkele collegeprogramma’s die de laatste weken verschijnen valt mij op dat “innovatie” en “andere technieken” een plek krijgen. Nooit eerder zoveel innovatie gelezen in collegeprogramma’s. Want als het gaat om energie is dat kennelijk de sleutel. Geen zonnevelden in weilanden en geen windturbines, staat er. Andere energiebronnen, elektriciteit uit opgeladen auto’s, zonnefietspaden, de toepassingen van waterstof, geothermie en aquathermie, innovatieve dakpannen, noem maar op. Die toekomstige energie-opwek zal geen extra ruimte vragen, geen effect hebben op mens en dier en zal vooral niet uit windmolens komen. Ik las ergens dat die “veelbelovende andere technieken” er komen en dat we er dus gewoon op moeten wachten. We vertrouwen op die technieken, ook al zijn ze er nog niet, soms zijn ze nog niet eens bedacht. Er is overigens niets mis met erover fantaseren, ze zullen er vast wel komen. Het begint met verbeelding en vertrouwen, beide essentieel voor succesvolle technologische innovatie. Dat is de ene kant van de zaak. Maar aan de andere kant is het de vraag: wanneer zijn de andere technieken er? En wanner zijn ze voldoende beproefd en op brede schaal toepasbaar? Kunnen we dat voorspellen? Kunnen we er echt op rekenen? Zijn ze op tijd om onze doelstelling van 2030 te halen?
Zoektocht niet te voorspellen
Wat ook opvalt is dat in enkele collegeprogramma’s in een adem wordt gesteld dat grootschalig zonne-energie opwekken niet wenselijk, maar ook niet mogelijk is, omdat het net het niet aankan. Van bespiegelingen over toekomstige innovatie terug naar het hier en nu. Er komt ook vast een oplossing voor het net, denk ik dan. Hoe hoger de verwachtingen van innovatie, des te groter de teleurstelling als deze niet volledig en tijdig worden waargemaakt. Maar kom op, innovatieprocessen zijn nu eenmaal onzeker en brengen niet altijd het gewenste resultaat. Kenmerk van innovatie is namelijk dat ze niet lineair verloopt, stap een en dan twee en zo verder. De zoektocht gaat, zoals elke zoektocht, in bochtjes en omwegen, met ups en downs, vertragen en versnellen. Dit is daarom niet te plannen. Wel iets om mee te nemen in de eigen koers. En vooral om vol te houden en erin te blijven geloven.
En nog iets anders. Innovatie is te vaak synoniem van technisch vernuft. Maar snufjes zijn maar een deel van het verhaal. Sociale innovatie en een andere manier van werken zijn minstens zo belangrijk om moderne problemen het hoofd te bieden. Gedrag en cultuur, nog vele malen complexer dan techniek, daar draait het om. Zeker in de energietransitie. Innovatie is het beeld dat we nastreven en ondertussen moeten we aan de slag met de mogelijkheden die er hier en nu zijn. Én-én dus. Lokale overheden doen er verstandig aan niet alleen op innovatie in te zetten. We gaan vast op een dag teleporteren. Maar tot dan moet het maar met fiets, OV of auto.