In een gemeente ging men plekken aanwijzen voor ondergrondse containers en verzamelplekken voor kliko’s. Een projectleider ging aan de slag met een plan van aanpak. De wethouder was duidelijk: ‘communicatie, communicatie, communicatie!’ Er kwamen inloopavonden. De raad werd erbij betrokken. Er was tijd, geld en bereidheid. Toen de kaart met ingekleurde vlakjes kwam zou het voor niemand een verassing moeten zijn. Maar was het wel. Er kwamen bezwaren over overlast, gebrek aan plek, bereikbaarheid, parkeren, stank en vandalisme. Er werd ingesproken in de commissievergadering, op social media liep het uit de hand. Er kwamen aanpassingen, nog meer bezwaren, nog meer aanpassingen. ‘Die containers en de kliko’s komen er voor ons allemaal’, zei de wethouder. Boze inwoners riepen ‘maar niet voor mijn deur’. Op een gegeven moment moest er toch een knoop worden doorgehakt. Het project had langer dan een jaar geduurd en de plaatsing moest nog beginnen.
Van kliko’s naar netcongestie
Ik moest aan dit voorbeeld denken nu minister Hermans (Klimaat en Groene Groei) een wetswijziging gaat voorstellen om de uitbreiding van het stroomnet te versnellen. We weten allemaal dat netcongestie (dat het netwerk namelijk op bepaalde momenten niet in staat is om alle gevraagde of opgewekte elektriciteit te transporteren) een groot en groeiend probleem is. Hierdoor kunnen nieuwe woonwijken niet gebouwd worden en bedrijven zich niet vestigen of uitbreiden. Om netcongestie aan te pakken wordt gedacht aan slimme technologieën, batterijen om energie tijdelijk op te slaan en creatieve (lokale) samenwerking. Maar het kan allemaal niet zonder het zogenaamd verzwaren (uitbreiden) van het net voor meer capaciteit.
Om te komen tot verantwoorde ingrepen moeten de noodzakelijke procedures worden doorlopen, met voorbereidingen, onderzoek en afwegingen. Die kosten vaak veel tijd. De bedoeling is dus dat nieuwe wetgeving ervoor gaat zorgen dat de procedures korter duren. Daarnaast wil de minister grotere projecten aanwijzen als projecten van ‘zwaarwegend maatschappelijk belang’ zoals hoogspanningsstations. Al met al zou in bepaalde gevallen de procedure met drie jaar kunnen worden verkort.
Buurt op de schop
Wat merk je daar nou van in de buurt? Er gaat heel veel worden gegraven. Vond je al dat spitten voor de glasvezel irritant? Dat is niets vergeleken met het graven voor het leggen van dikkere kabels en het plaatsen van transformatorhuisjes. Tot 2050 komen er zo’n 50.000 nieuwe ‘huisjes’ bij verspreid door het hele land. Een transformatorhuisje is toch gauw vijf of zes vierkante meter, twee meter hoog. Dat heeft impact op de ruimte en het straatbeeld. Verwacht dus weerstand, net als bij windturbines en zonneparken. En dat gaan volksvertegenwoordigers in de gemeenteraad merken.
Het dilemma: snelheid versus zorgvuldigheid
Er is op zich geen vergunning nodig voor het plaatsen van transformatorhuisjes. Gemeenten en netbeheerders gaan goed samenwerken om geschikte locaties te vinden. Het moeten plekken zijn die technisch geschikt zijn, maar ook voor omwonenden acceptabel. Formele inspraak zal meestal niet noodzakelijk zijn. Maar zonder participatie groeit de weerstand, wat het proces juist kan vertragen.
Zie hier het klassieke dilemma. Aan de ene kant is er geen tijd te verliezen. Netcongestie raakt ons allemaal. Want stel je voor dat je niet meer zeker bent van energie als je die nodig hebt. Thuis, of voor ziekenhuizen, scholen, openbaar vervoer. Of dat er geen nieuwe huizen bijkomen en alles stilvalt. Aan de andere kant is ook zorgvuldigheid geboden. Zodat het ongemak zo klein mogelijk blijft en zo eerlijk mogelijk wordt verdeeld. Want stel je voor dat er plots een betonnen blok voor je huis komt. Mensen in de buurt zullen hun zegje willen doen, hun bezwaren willen uiten en ook mee willen denken over betere plekken en inpassing. Als je haast hebt is er geen ruimte om te luisteren, terwijl dat juist noodzakelijk is om vertraging later te voorkomen.
Een balanceeract voor raadsleden
Gemeenteraadsleden staan voor een nieuwe balanceeract. Hoe kunnen zij zorgen voor een vlotte energietransitie zonder dat bewoners buitenspel staan? Zorg in elk geval dat je als raadslid vroeg betrokken bent bij plannen voor netverzwaring. Weet waar in jouw gemeente knelpunten zitten en welke projecten eraan komen. Uiteindelijk moet er een besluit worden genomen. Laat snelheid niet de vijand zijn van zorgvuldigheid, maar wees ook realistisch: netcongestie heeft grote gevolgen. Soms moet je als raadslid de lastige boodschap brengen dat ingrepen noodzakelijk zijn voor het algemeen belang.