Een zonnige vrijdag in het provinciehuis van Zwolle. Bart Jaspers Faijer en Ron van der Linden hebben een inspirerende sessie achter de rug met het Bestuurlijk Platform RES West-Overijssel. Daarin zijn alle deelnemende overheden, netbeheerders en maatschappelijke partijen vertegenwoordigd. Bart is wethouder in Ommen en samen met zijn Olst-Wijhese collega Marcel Blind voorzitter van de RES-regio. Hij blikt tevreden terug: ‘We hebben weer nieuwe ideeën opgedaan, bijvoorbeeld om de Overijsselse onderwijsinstellingen te gaan betrekken bij de RES. We zijn benieuwd naar hun tips voor dit samenwerkingsproces.’

Vertrouwen
Om de samenwerking in de RES optimaal te laten verlopen, steekt West-Overijssel behoorlijk wat tijd en energie in het proces, vertelt onafhankelijk procesbegeleider Ron van der Linden. ‘We hebben veel geïnvesteerd in een gezamenlijke bestuursfilosofie en in het opbouwen van vertrouwen. We moeten onze zorgen en onzekerheden met elkaar durven delen. Daarvoor moet je je comfortabel voelen en echt van elkaar willen leren. Bijzondere aandacht is er daarbij voor de rol van de raden, Staten en algemene besturen van de waterschappen: zij moeten immers de RES goedkeuren en vaststellen.’

Bestuurlijke vernieuwing
De raden, Staten en het algemeen bestuur hebben samen een werkgroep opgericht, zodat ze het proces goed kunnen volgen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken volgt de werkgroep en draagt financieel bij. ‘Elke gemeente, de provincie en het waterschap heeft één afgevaardigde in de werkgroep’, zegt Bart. ‘Die afgevaardigde vertegenwoordigt de gehele raad, de Staten of het algemeen bestuur. Een mooie vorm van bestuurlijke vernieuwing in ons RES-proces. Eigenlijk is de RES op zichzelf al de ultieme vorm van bestuurlijke vernieuwing. We hebben nog niet eerder met zoveel uiteenlopende partijen op een zo allesomvattend onderwerp als energietransitie samengewerkt. Dat zie ik als een spannende uitdaging.’ 

Dilemma’s
Om de stap van proces naar inhoud te maken, organiseerde West-Overijssel afgelopen zomer een bijeenkomst met alle RES-portefeuillehouders in de regio. Daar kregen zij dilemma’s voorgelegd over de invulling van de regionale energiestrategie. De dilemma’s waren geformuleerd in uitersten: moeten we clusteren of juist spreiden? Ligt de regie bij de overheid of in de samenleving? Door een plek te kiezen langs een streep tape op de grond, konden deelnemers hun keuzes beargumenteerd zichtbaar maken. ‘Dat was enorm verrijkend’, vindt Bart. ‘Door de uitersten zo in beeld te brengen, discussieer je op het scherp van de snede. Verrassend was dat deelnemers op basis van dezelfde argumenten soms op een heel andere plek gingen staan. Deze aanpak heeft ons veel inzicht gegeven.’

Scenario’s
De dilemma’s worden nu uitgewerkt in scenario’s. Ron: ‘We hebben al geïnventariseerd welke duurzaamheidsplannen gemeenten uitvoeren, wat er in de pijplijn zit en welke ambities zij hebben. In de scenario’s vertalen we dat alles concreet naar aantallen windturbines en hectares zonneweides. Dan weten we waar we het over hebben en kunnen we keuzes gaan maken voor de concept-RES.’

Showstopper
West-Overijssel gaat uit van twee onwrikbare principes: de lusten en de lasten zijn eerlijk verdeeld over de regio én iedereen doet mee. ‘Het is samen uit, samen thuis’, benadrukt Bart. ‘We kiezen daarbij een positieve insteek. De RES is voor gemeenten niet iets wat erbij komt, maar helpt om lokale ambities waar te maken. De energietransitie houdt niet op bij je eigen gemeentegrens. Een regionale kijk biedt kansen. We hebben elkaar echt nodig. Een garagehouder in Ommen wilde 550 zonnepanelen op zijn dak plaatsen, maar de netbeheerder kan die niet aansluiten. Gebrek aan infrastructuur mag geen ‘showstopper’ worden. Dat kunnen wij niet zelf oplossen. Daarin speelt ook het Rijk, bijvoorbeeld via wet- en regelgeving, een belangrijke rol.’

Doen
Een spannende ontdekkingstocht: zo vat Ron de RES in West-Overijssel samen. ‘Waarbij we onderweg niemand willen verliezen’, vult Bart aan. ‘We balanceren continu tussen lef tonen en realistisch blijven. Maar we gaan het gewoon doen!’