Wespendieven of windturbines: ‘glanssessie’ over aanpak dilemma’s RES

Wespendieven of windturbines
07-07-2020
1569 keer bekeken

Hier zijn de praktijkverhalen specifiek over systeemefficiëntie verzameld. Bekijk hier de parktijkverhalen over het energiesysteem.
Er is ook een overzicht van alle praktijkverhalen.

Het voortdurend moeten afwegen van het belang van verduurzaming tegen andere waarden, zoals landschap en ruimte, natuur en klimaatadaptatie, landbouw en biodiversiteit, het streven naar draagvlak of systeemefficiëntie, maakt de RES soms tot een pijnlijke exercitie.

Maar het gebiedsgericht, integraal en over het eigen belang heen onderzoeken van die pijn brengt creatieve en begaanbare oplossingsrichtingen aan het licht. Dat bleek uit een ‘glanssessie’ over een concreet RES-dilemma in de regio Noord-Veluwe.

Als RES-procesregisseur Marnix Brongers op zijn racefiets de polder Oosterwolde verkent, geniet hij van de grutto’s en de wulpen die daar nog welig tieren. Tegelijkertijd realiseert hij zich dan dat dit unieke weide- en watervogelgebied een zoekgebied voor duurzame opwek is in de concept-RES Noord-Veluwe. Om deze leefomgeving op lange termijn te redden, moet je ingrijpen in diezelfde leefomgeving. Een duivels dilemma: moeten we dat willen? En op welk niveau moet je daarover keuzes maken?

Open mind

Die vragen legde Marnix op 2 juli, tijdens een door het NP RES georganiseerde online ‘glanssessie’, voor aan zo’n 35 bij de RES betrokken experts op uiteenlopende gebieden: van natuurbelangen en ruimtelijke inrichting tot kosten, draagvlak en systeemefficiëntie. In haar welkomstwoord vertelde NP RES-directeur Kristel Lammers wat de bedoeling is van zo’n glanssessie: ‘Voor de RES is de regio gekozen als basis om samen vanuit verschillende invalshoeken afwegingen te maken. Maar wat als die afwegingen op gespannen voet staan met nationaal beleid of internationale afspraken? Of als de keuze voor het één – draagvlak – een probleem voor het ander – aansluiting op het net – betekent? Tijdens een glanssessie onderzoeken experts samen met de regio hoe je een concreet vraagstuk zou kunnen benaderen. Zo proberen we met een open mind met de regio’s mee te denken en van elkaar te leren.'

Spagaat

Dat dat tot vruchtbare ideeën kan leiden, was een paar dagen eerder al gebleken tijdens een vergelijkbare sessie over een dilemma vanuit de RES-regio Food Valley: ruimte en draagvlak in relatie tot systeemefficiëntie. Ook de sessie over de dilemma’s van de regio Noord-Veluwe was al snel een levendig geheel. Tijdens zijn presentatie bracht Marnix Brongers de ‘spagaat’ van de regio helder in beeld. ‘Wij hebben in onze concept-RES drie ruimtelijke varianten gemaakt op weg naar ons bod van 0,5 TWh hernieuwbare energie’, zei hij. ‘Maar je ziet dat we in die varianten weinig speelruimte hebben. Onze regio bestaat voor zo’n 60 tot 80% uit natuurgebied. Je komt dus bijna overal in aanraking met kwetsbare natuur of Natura2000-gebied.’

Mogelijkheden en belemmeringen

De casus die Marnix namens de Noord-Veluwe aan de experts voorlegde, was de polder Oosterwolde, gelegen in de gemeenten Oldebroek en (voor een klein deel) Elburg. ‘Dit deel van de regio is als zoekgebied in een van de varianten gekomen, omdat de mogelijkheden voor hernieuwbare opwek er fors zijn’, lichtte Marnix toe. ‘Maar de belemmeringen zijn dat ook. De polder is een weidevogelgebied, terwijl de randmeerzone - Natura2000-gebied - veel watervogels herbergt. Het is een mooi, open landschap en laagvlieggebied van Defensie. Tegelijkertijd kan energieopwekking er misschien een deel van de oplossing zijn voor andere maatschappelijke vraagstukken, zoals landbouwtransitie vanwege de stikstofproblematiek of vernatting door bodemdaling in relatie tot een peilbesluit van het waterschap. De grote vraag is: moeten we duurzame opwek in zo’n gebied willen? En op welk niveau moeten we hierover keuzes maken? Bij het waterschap, vanwege het waterpeil? Landelijk of provinciaal, vanwege Natura2000? Of in de gemeenteraad van Oldebroek?’

Waardevolle inzichten

In zes deelsessies kauwden de experts met elkaar op deze vragen. Tijdens de plenaire terugkoppeling bleek dat uit die gesprekken niet direct oplossingen, maar wel veel waardevolle inzichten naar voren kwamen. Zou je bijvoorbeeld niet voor bepaalde kwetsbare regio’s kunnen beslissen dat zij niets hoeven doen, terwijl andere, minder kwetsbare regio’s nog een schepje boven op hun bod doen? Kan overleg met nabijgelegen RES-regio’s daarin behulpzaam zijn? Sommige gemeenten hebben besloten dat zij energieneutraal willen worden, zonder daarvan de precieze consequenties te overzien. Moet je die doelstelling willen halen, of kun je ook bespreekbaar maken dat dat in sommige regio’s of gemeenten niet mogelijk is vanwege kwetsbare natuur of andere zwaarwegende belangen? Is ieder natuurgebied zo uniek dat je er niet aan mag komen? Zijn 50 wespendieven belangrijker dan 40 windturbines? Of moet je accepteren dat die vogels op de ene plek verdwijnen, als je met de opbrengst van de windturbines hun omstandigheden elders verbetert? Zoals regio-accounthouder Gerriëtte Mollink het bondig samenvatte: ‘Er kan veel. Maar je moet altijd ergens iets opgeven.’

Wijzer en rijker

Over het niveau waarop je over dit soort dilemma’s moet besluiten, liepen de meningen uiteen. Sommigen vonden het regioniveau hiervoor bij uitstek geschikt. Anderen misten regie van het Rijk of zagen een actievere rol weggelegd voor de provincie. Marnix Brongers ging in ieder geval met een hoofd vol ideeën en nieuwe, inspirerende gedachten terug naar de Noord-Veluwe. Ook de andere deelnemers gaven in de chat op het eind aan dat de bijeenkomst hen ‘wijzer en rijker’ had gemaakt. Eén ding is duidelijk: de RES blijft een ingewikkelde puzzel, vol pijnlijke dilemma’s. Maar door er samen met een open blik integraal naar te kijken, kom je als regio toch telkens een stap verder. Wrijving geeft uiteindelijk glans. Ook voor de RES.

Contactpersoon:

Afbeeldingen

Cookie-instellingen