Door Kristel Lammers

De eerste nachtvorst diende zich aan. Iemand op Twitter grapte: Is het Friesche Elfstedencomité al bijeengeroepen? Ik moest denken aan die magische laatste Elfstedentocht op 4 januari 1997, bijna 25 jaar geleden. Onder een dekentje op de gammele bank in ons studentenhuis zaten we tot ’s avonds laat gekluisterd aan de kleine televisie. Mannen met ijspegelbaarden doemden op in het licht van de camera. We zagen de schaatsers die na 14 uur buffelen in de snijdende wind twee minuten te laat aankwamen bij de laatste stempelpost in Dokkum, en van het ijs werden gehaald. Wij dronken glühwein en we veegden onze tranen weg. Het was ontroerend, behaaglijk en van een intense verbondenheid.

Onlangs was er reuring in de RES-gemeenschap en iemand zei: ‘We staan op dun ijs.’ Ik bedacht later dat het ijs misschien niet ideaal is, maar dat we met alle regio’s wel de eerste stempelpost hebben gehaald. In de RES is reuring een constante. De milieunormen voor windmolens, de congestie op het elektriciteitsnet, de SDE en de hogere Europese ambitie zijn nog maar een paar onderwerpen. Polarisatie in de samenleving en de politiek maken het niet gemakkelijker. Hier geen uitzinnige fans langs de kant.

Hoe komt het dat we tegenwoordig zo weinig onzekerheid en rafelranden accepteren? Bij de Elfstedentocht horen die erbij. Het vraagt inventiviteit en uithoudingsvermogen om ermee om te gaan. Als de energietransitie een Elfstedentocht was, dan kijken we te veel naar het ijs met de maatstaven van Thialf, alsof alles beheersbaar is. Met de RES-gemeenschap – en iedereen die erbij betrokken is - zijn we op weg naar de volgende stempelpost. Het is niet uit te sluiten dat iemand in een scheur rijdt en komt te vallen. Maar we zijn samen en we helpen elkaar overeind. Wanneer het ijs te slecht wordt, leggen we matten op de wal en gaan we klunen. We markeren de wakken en waarschuwen elkaar. We rijden met elkaar op en doen om beurten het kopwerk.

De fantastische tijden van de langebaanschaatsers op Thialf zijn op natuurijs onhaalbaar. Maar de schijnbaar zekere omstandigheden van de kunstijsbaan zijn betrekkelijk. Het voortbestaan van Thialf is kwetsbaar door financiële problemen. De natuur is weliswaar grillig, je weet zelfs niet of er nog valt te schaatsen, maar je kunt buiten altijd wel terecht met wandelschoenen, een racefiets of een boot. In het schitterende Friese landschap en in al die andere pracht regio’s.

Het mooiste van de Elfstedentocht van 1997 was het gevoel dat het van ons allemaal samen was. Net zoveel van de wedstrijdrijders als de toerrijders. Van het publiek en de verslaggevers. Je was deelgenoot van een massale happening, van de kracht en de moed van de schaatsers die het avontuur waagden. Ongeacht de risico’s en de ongemakken. De vergelijking met de energietransitie is niet gek. Want ook dat is  een massale en weergaloze krachttoer. Een uitdaging met potentieel een grote verbindende kracht omdat mensen elkaar vinden in lokale energienetwerken die samen een wereldwijd netwerk gaan vormen. Dat vraagt samenwerken op alle niveaus, van straat, wijk en stad tot het land en de wereld. We moeten wakken markeren, om beurten aan kop van de trein en waar nodig elkaar overeind helpen. Samen naar de Bonkevaart, wat geeft dat een energie!

Als we willen, heeft de energietransitie het in zich – de Elfstedentocht gelijk – zich te ontpoppen als een collectief evenement waar iedereen aan wil meedoen. Geen splijtzwam, maar een booster voor het nationale humeur. Ik zeg: It giet oan, wat jullie?

Kristel Lammers is directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën