Op de trappen van het Huis van Thorbecke komen bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren van alle overheidslagen elkaar tegen. Samen voor het raam, uit de verte kijkend naar de samenleving, delen ze veel dezelfde dromen. Ze verstaan elkaar. Maar hoe concreter het gesprek wordt, hoe meer verschillen aan het licht komen.

De afgelopen tijd is er flink verhuisd, we zien veel nieuwkomers op de trap die er nog niet bij waren toen de RES vorm kreeg. Aan de oppervlakte lijkt het alsof iedereen dezelfde taal spreekt, maar in de dagelijkse gesprekken is er veel spraakverwarring. In een vreemde taal kan hetzelfde begrip voor de één iets heel anders betekenen dan voor de ander; Very interesting is in Engeland een bedenkelijk compliment. Het werken aan de Regionale Energiestrategie gebeurt in het trappenhuis, daar moeten we het samen uitvogelen. Ook met de maatschappelijke organisaties, bedrijven, netbeheerders en inwoners. Het gezinschauvinisme van de eigen verdieping, wordt op de trap veelal niet zo goed begrepen.

De gesprekken gaan er over de uitvoering van de RES, de ruimtelijke puzzel en het programmeren en prioriteren van energie-infrastructuur. Over bedrijven en woonwijken die niet kunnen aansluiten, uitbreiden of verduurzamen. Telkens verandert de context en is er voortschrijdend inzicht. Wat is leidend? Hoe te handelen? Dat daar verschillend over wordt gedacht, is een gegeven. Maar de taal waarin verschillen worden besproken en benoemd, maakt veel uit. Taal schept de betekenis die ze krijgen.

Zo kom ik op mijn pleidooi voor de Kunst van het Zo Dicht Mogelijk Langs Elkaar Heen Praten. Deze kunst vraagt het vermogen om te luisteren, door te vragen en te checken of je de ander goed hebt begrepen alvorens conclusies te trekken. Inhoud is belangrijk, maar ook belangstelling voor iemands situatie in de eigen organisatie. Welke dilemma’s spelen daar? Bestuurders en ambtenaren in de RES staan in een dubbele loyaliteit, die van de trap en die van de eigen verdieping waar de besluiten worden genomen. Het is een werkelijkheid die hoge eisen stelt aan de nuances in de taal. Tegen welke achtergrond zegt iemand iets? Is het misschien om de verbinding te maken tussen wat er thuis nodig is en de werkelijkheid van het trappenhuis?

Het hoort erbij dat ze thuis soms mopperen op de andere verdiepingen. Je zou wel naïef zijn als je dacht dat iedereen hetzelfde denkt. Elke bestuurder brengt een eigen vocabulaire en dialect mee. Het Nationaal Programma RES wordt er soms bijgehaald. Onze rol is dan te hertalen wat de ander heeft gezegd. Om het gemeenschappelijke te zoeken in de verschillende talen. Zijn de partijen het in die formulering dan wél met elkaar eens?

De Kunst van het Zo Dicht Mogelijk Langs Elkaar Heen Praten knipoogt niet toevallig naar het beroemde boek van Pirsig; over Zen en de Kunst van het Motoronderhoud. Introspectie en inzicht helpen altijd. Wie van een afstandje mild en ironisch naar zichzelf kan kijken, schakelt doorgaans soepel en behendig met anderen. Natuurlijk vraagt dit op z’n tijd een beetje motoronderhoud.

Als we dat vergeten krijg je wij-en-zij, en dat iedereen zich op de eigen verdieping terugtrekt. Nu de opdracht concreter en preciezer wordt, moeten we elkaar juist verleiden om erbij te blijven in de zoektocht naar gezamenlijke oplossingen. De Kunst van het Zo Dicht Mogelijk Langs Elkaar Heen Praten zal ons dan door de woelige werkelijkheid voeren naar een duurzame toekomst.

Kristel Lammers is directeur van NP RES