Hoogleraar Innovatie en Regionaal Bestuur Marcel Boogers van de Universiteit Twente pleit voor een meervoudige democratie. “Het is de enige manier om jezelf niet buiten spel te laten zetten als volksvertegenwoordiging.”
Om de doelstellingen uit het Klimaatakkoord te behalen moet er op regionaal niveau veel gebeuren. In 30 regio’s werken gemeenten, waterschappen en provincies met maatschappelijke partners, netbeheerders, rijkspartijen, bedrijven en inwoners aan een Regionale Energiestrategie (RES). Hoe behoud je binnen zulke grote samenwerkingsverbanden de democratische legitimiteit van de besluitvorming? Hoogleraar Marcel Boogers schreef op verzoek van het programma Democratie in Actie een essay om de democratische invloed in dit proces te versterken. Zo pleit hij voor het instellen van gezamenlijke regiocommissies waarin volksvertegenwoordigers uit gemeente, provincie en waterschap advies uitbrengen over duurzame energie in hun regio.
Hoe kun je de rol van volksvertegenwoordigers in dit proces versterken?
“Gemeenteraden zijn in het proces maar op weinig momenten officieel aan zet: bij de startnotities en voor 1 maart 2021 bij de definitieve vaststelling van de RES 1.0. Het is belangrijk om gedurende het hele proces invloed te kunnen uitoefenen op de inhoud van die RES en de ingewikkelde vraagstukken die voorliggen. Juist omdat het voor inwoners om zulke grote veranderingen gaat. Het zou goed zijn als individuele gemeenteraden, Provinciale Staten en algemeen besturen van het waterschap zich goed laten informeren en voeden en zich tussentijds uitspreken over de tussenresultaten. Van gemeenteraden wordt gevraagd dat ze tot een evenwichtige belangenafweging komen, dat kan alleen als ze intensief betrokken zijn. Volksvertegenwoordigers kunnen kaders stellen over draagvlak en ruimtelijke kwaliteit. Welke kwaliteitseisen willen we stellen voor het anders opwekken, opslaan of transporteren van energie? Hoe bepaal je waar een zonnepark komt, op welke manier wil je inwoners betrekken? En welke kaders stel je aan de uitvoering, wie levert welke financiële bijdrage?, enzovoort.”
Hebben gemeenteraadsleden wel tijd om zich hier zo intensief mee bezig te houden, gezien de vele grote dossiers die voorliggen zoals de decentralisatie in het sociaal domein en de Omgevingswet?
“Nee, nauwelijks, daarom moet je het ook niet te ingewikkeld maken. Benoem in het besluitvormingsproces duidelijk de kaders voor keuzemogelijkheden. Het gaat erom dat we duurzame energie moeten opwekken. Hoe wil je dat doen tegen zo laag mogelijke kosten? Daar kun je als raadslid eisen voor opstellen. Bemoei je als raadslid niet teveel met technische details: laat ambtenaren samen met bedrijven en energieleveranciers binnen de kaders enkele scenario’s uitwerken en neem daarover vervolgens een besluit.”
Welke rol kunnen griffiers hierin spelen?
“Griffiers zijn in dit proces van groot belang. Zij hebben een verantwoordelijkheid voor de vormgeving van besluitvormingsprocessen en moeten daarbij zorgen dat raden tijdig en op de juiste manier aan bod komen. Ook griffiers zouden in de regio gezamenlijk kunnen nadenken over de invulling van het RES-proces. Hoe kun je als griffiers gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor de kwaliteit van de besluitvorming in jouw regio?”
Heeft u er vertrouwen in dat de regio’s het proces zullen invullen op de manier die u voorstelt?
“Ze kunnen niet anders. Want de andere optie is dat je jezelf buitenspel laat zetten als volksvertegenwoordiging. Als je in het proces enige invloed wilt uitoefenen, is dit de enige manier. De invulling wordt vrijgelaten aan de regio’s en de bestaande democratische krachten. Griffiers of provincies zouden daarin een stimulerende rol kunnen spelen. De voorstellen in mijn essay gaan niet alleen over de kwaliteit van de democratie, maar ook over die van de besluitvorming en de snelheid daarvan. Als je heel sterk alleen maar vanuit lokale belangen blijft redeneren, kom je er als regio’s niet uit. Als je wilt dat alle partijen er gezamenlijk uitkomen, kun je niet anders dan de volksvertegenwoordigers er in gezamenlijkheid over laten nadenken.”
Meer lezen