Uit de recent gepubliceerde voortgangsrapportage blijkt dat er vaart zit in de uitvoering van de RES 1.0 in de regio West-Brabant. ‘We liggen goed op koers’, beaamt Johan de Beer, sinds juli vorig jaar procesregisseur RES West-Brabant. ‘Wat betreft opwek via zon en wind gaan we ons bod in 2030 ruimschoots halen. Zonder netcongestie hadden we het doel al in 2025 kunnen bereiken.’ Toch leunt de regio allerminst achterover. Intussen wordt een herijking van de RES 1.0 voorbereid, met als doel dat er eind 2024 een RES 2.0 ligt, inclusief een plan-MER en een uitwerking van de Regionale Structuurvisie Warmte. De uitkomsten van het burgerforum Brabant Praat, dat de RES-regio vorig jaar organiseerde, vormen mede de basis van de RES 2.0.
We moeten nieuwe afspraken maken
Dat die herijking er moet komen, is duidelijk, vindt Johan. ‘Sinds het opstellen van de RES 1.0 verandert de wereld in hoog tempo’, zegt hij. ‘De oorlog in Oekraïne, de stikstofcrisis, arbeidsschaarste en netcongestie: al deze en andere ontwikkelingen dwingen ons om in het RES-proces scherp te blijven en stappen vooruit te zetten. We moeten nieuwe afspraken maken om actief te anticiperen op de dynamiek in de wereld en in onze regio.’ Alles wat landelijk speelt, komt in West-Brabant samen, constateert Johan. ‘We moeten, via programmeren en prioriteren, antwoorden zoeken op de huidige netcongestie, maar óók werken aan het energiesysteem van de toekomst. We moeten duurzame opwek meer gaan integreren met de warmtetransitie. En onze regio krijgt daarnaast ook nog eens te maken met een project van nationaal belang als de Delta Corridor. Doel daarvan is de aanleg van ondergrondse transportleidingen voor duurzame energiedragers, zoals waterstof, voor de industrie. Ook aanlanding van Wind Op Zee raakt ons enorm. Alles is in beweging, en dan móet je ook in de RES vooruitdenken en meebewegen.’
RES 2.0: integraler en meer gebiedsgericht
Wat wordt in West-Brabant de ‘plus’ van de RES 2.0 bovenop de RES 1.0? ‘Wat de reikwijdte en de diepgang worden, vind ik nu nog een spannende vraag’, zegt Johan. ‘We zijn onze gedachten daarover aan het vormen. Maar een paar dingen zijn wel duidelijk. We moeten andere afspraken gaan maken om netcongestie te verminderen. Bijvoorbeeld vraag en aanbod van duurzame energie dichter bij elkaar brengen. Dat betekent dat je niet, zoals in de RES 1.0, de opwek van wind- en zonne-energie vooral eerlijk spreidt over de gemeenten, maar dat je meer kijkt naar wat er een geschikte plek voor is in de regio. Dat is ook een advies uit ons burgerberaad, net als het nog meer aandacht besteden aan participatie. Het burgerberaad heeft ons sowieso veel inspiratie gegeven voor het vormgeven van de RES 2.0.’ West-Brabant zal voor de herijking ook een plan-MER opstellen. Johan ziet dat als een mooie kans. ‘De herijking vraag erom, maar ik verwacht ook dat de plan-MER gegevens gaat opleveren waar we veel aan hebben. En dan niet alleen als regio. Gemeenten kunnen met de informatie uit de MER verderop in het proces hun voordeel doen.’
Al moet de invulling van de RES 2.0 nog starten, kort samengevat zijn de contouren wel duidelijk, aldus Johan. ‘We gaan integraler en meer gebiedsgericht werken. Waarbij we duurzame opwek en warmte niet langer als aparte opgaven zien, maar meer in samenhang met elkaar. Van enkel opwek, gaan we voorsorteren op het energiesysteem van de toekomst. We ontwikkelen een strategie voor netschaarste. En we gaan de energietransitie niet alleen meer aanpakken als een technische opgave, maar vooral ook als een sociale en economische.’
Succes door betrokkenheid en eigenaarschap
Johan voelt zich als een vis in het water in zijn spilfunctie in de West-Brabantse RES. ‘Ik heb eerder als wethouder al meegewerkt aan de RES 1.0, ik ken de politiek en ik houd van dynamiek. Ik ben er trots op dat we in onze regio echt samen vooruit denken en stappen durven zetten.’ Waardoor loopt het in West-Brabant zo goed, volgens Johan? ‘Door betrokkenheid en eigenaarschap’, antwoordt hij. ‘Onze RES Stuurgroep, onder leiding van wethouder Klaar Koenraad, heeft geen mandaat, maar hoeft voor besluitvorming zelden terug naar de gemeenten, de provincie of het waterschap. Het beleid ligt vast, het gaat nu om de uitvoering. Die pakken we op een nuchtere manier aan. We zijn visionairs, maar wel met de voeten in de klei of het zand. Nadenken is nodig, maar uiteindelijk moeten we het gewoon dóen.’
Johan benadrukt ook het belang van het informeren en betrekken van gemeenten en andere partners in de regio. ‘We hebben best veel bestuurlijke en ambtelijke wisselingen gehad in de gemeenten’, zegt hij. ‘Daarom zorgen we dat we bestuurders en ambtenaren, onder andere via een ontwikkelings- en leeragenda, goed geïnformeerd en aangesloten houden. We reiken hen technische kennis aan, bijvoorbeeld over het energiesysteem of batterijopslag, maar ook handelingsperspectieven: aan welke knoppen kun je als wethouder draaien?’ Andere regionale partners, zoals bedrijven, woningcorporaties en banken, komen regelmatig bij elkaar in een klankbordgroep. ‘Zij geven ons signalen over waar zij in de praktijk bij de uitvoering van de energietransitie tegenaanlopen’, zegt Johan. ‘Bijvoorbeeld dat wetgeving in de weg zit.’
Het is niet morgen klaar
De regio wil na de zomer een plan van aanpak voor de RES 2.0 hebben, waarna, inclusief plan-MER, nog zo’n 14 à 15 maanden nodig zullen zijn tot de afronding, verwacht Johan. Hij straalt daarbij optimisme uit. Maar heeft hij ook zorgen? ‘Natuurlijk wel’, zegt hij. ‘Bijvoorbeeld over de beperkte uitvoeringscapaciteit bij gemeenten. Daar werken we wel aan, door de mogelijkheden te verkennen van een pool van medewerkers die flexibel inzetbaar zijn bij verschillende gemeenten. En door nog meer aansluiting te zoeken bij de mbo- en hbo-instellingen in de regio. Maar personeelstekort blijft een zorgpunt. Net als de gevolgen van netschaarste. Als mooie duurzame initiatieven niet kunnen aansluiten op het net, is dat slecht voor de energietransitie, maar ook voor de geloofwaardigheid ervan bij de inwoners. Daar maak ik me wel druk over.’ ‘Maar’, besluit hij opgewekt, ‘we hebben zeventig jaar met hetzelfde energiesysteem gewerkt. Het is nogal logisch dat de overgang naar een nieuw systeem dan niet morgen klaar is!’
Meer informatie
Energieregio West-Brabant
Voortgangsrapportage West-Brabant
Verhalenreeks burgerforum Brabant Praat
Uitleg over RES en MER
Contactpersoon
Johan de Beer, procesregisseur j.de.beer@brabantsedelta.nl