RES-regio’s komen met enige regelmaat bij elkaar in twee Ontwikkelgroepen Regionaal Energiesysteem om ervaringen te delen over een integrale aanpak van het regionale energiesysteem. Op 19 juni 2024 togen beide groepen naar een zaaltje in de Jaarbeurs in Utrecht om samen in gesprek te gaan met landelijk netbeheerder TenneT. De RES’en en de netbeheerder hebben immers een gezamenlijke opgave, aldus Jarit van de Visch, die het gesprek namens NP RES leidt. ‘Namelijk een robuust, rechtvaardig en toekomstbestendig energiesysteem, dat past in de fysieke leefomgeving.’ Doel van de bijeenkomst is dat regio’s en netbeheerder elkaar beter begrijpen, vinden en ondersteunen. 

Slimmer investeren en het net uitbreiden

Jelle Wils (lead community relations) en Hilbert Klok (programmamanager energyboards) van TenneT trappen af met een presentatie, waarin zij de uitdagingen delen waarvoor de energietransitie hun organisatie plaatst, en waarin zij schetsen hoe TenneT daarop inspeelt. Door onder andere de toename van duurzame opwek is de markt veranderd van stabiel naar fluctuerend, van vooral beheer en onderhoud naar grootschalige nieuwbouw en van focus op technologie naar focus op efficiëntie. De groei aan grootschalige duurzame projecten gaat zó snel, dat er in vrijwel alle regio’s wachtlijsten zijn om deze ‘invoedingsprojecten’ aan te sluiten op het net. Daarom moet het net slimmer gebruikt én fors uitgebreid worden, waarbij met name dat laatste veel tijd kost. ‘Zo’n 70 tot 80% van die tijd zit in het verkrijgen van vergunningen en de bijbehorende participatie’, zegt Jelle. ‘Maar dat democratische proces is uiteraard ook van belang.’

Om het energiesysteem toekomstbestendig te maken, moet TenneT fundamenteel anders gaan werken, wat de nodige dilemma’s met zich meebrengt, aldus Hilbert. ‘We moeten slimmer investeren en het net op een andere manier uitbreiden. Bijvoorbeeld door meer te standaardiseren, en minder maatwerk per locatie te leveren. Maar dat levert natuurlijk ook spanning op.’ Op langere termijn zal de netbeheerder niet meer altijd aan de vraag naar stroom kunnen voldoen. ‘Daar moeten we ons op voorbereiden.’ Ook zal de netbeheerder meer flexibiliteit moeten leveren, en dat vergt een omslag in het denken, benadrukt Jelle. ‘Wij hebben de wettelijke plicht om aan de vraag naar stroom te voldoen: het net moet altijd in balans zijn. Daardoor moet ons werk voor 100% kloppen en mijden we risico’s. Door flexibeler te werken, zullen de risico’s toenemen. We moeten een manier vinden om ook daarmee om te gaan.’ 

RES-regio’s goed aansluiten bij samenwerking via energyboards

Duidelijk is dat TenneT dit niet alleen kan. De sleutel ligt in meer samenwerking met regionale netbeheerders, met overheden én met de RES-regio’s. Daarom gaat TenneT werken met regionale teams, bestaande uit een regioregisseur, een Public Affairs-adviseur en een regionaal communicatieadviseur. Zij gaan de contacten met de regio’s versterken door bijvoorbeeld regio-overleggen te organiseren, belanghebbenden te betrekken bij brede energieonderwerpen en TenneT-thema’s te vertalen naar de regio’s en omgekeerd. De netbeheerder sluit met de regionale teams aan bij de governance rondom de energyboards die de afgelopen periode zijn ingesteld: overlegorganen per provincie die alles rond het energiesysteem bespreken en lijnen uitzetten voor het energiesysteem van de komende 10 jaar.

Dat laatste leidt tot de nodige discussie met de aanwezige vertegenwoordigers van RES-regio’s. De energyboards zijn immers per provincie, en niet per RES-regio georganiseerd. ‘Wat TenneT een regio noemt, noemen wij een provincie. Dat is een andere wereld dan de RES-regio’, zegt een van de deelnemers. De RES-regio’s blijken niet overal per definitie al goed aangesloten op de energyboards. Bovendien leven er in de regio’s vragen over het mandaat van deze – niet besluitvormende – boards. Wat is bijvoorbeeld hun rol bij de provinciale energievisies, pMIEK’s of de RES? En hoe weten RES-regio en netbeheerder elkaar in dit nog niet uitgekristalliseerde geheel te vinden? 

De regioregisseurs en de Public Affairs-adviseurs van TenneT zullen daar een belangrijke rol in moeten gaan spelen, zegt Hilbert. ‘Het is voor ons niet te doen om in elke RES-regio mee te draaien, we kunnen wel incidenteel bij regionale en lokale overlegstructuren aansluiten. De kunst is om elkaar via de regioregisseur toch te vinden.’ ‘Laat het ons vooral ook weten als iets niet goed verloopt’, adviseert Jelle. ‘Wij zijn een organisatie in transitie. We willen beter gaan samenwerken met de omgeving. Maar we moeten daar ook nog in leren.’ 

Open zijn en in vertrouwen data met elkaar delen

De RES-regio’s benadrukken dat het van belang is dat de netbeheerder ook naar de RES-regio’s open is en data deelt. ‘Wij missen soms de kennis vanuit de netbeheerder om de juiste beslissingen in de regio te kunnen nemen. Terwijl wij de schakels zijn naar het lokale niveau, waar we óók samen de puzzel van het energiesysteem moeten leggen.’ Een aanwezige regionale netbeheerder herkent dit. ‘We hebben ons energiesysteem van boven naar beneden ontwikkeld’, zegt hij. ‘En nu gaan we het van onderaf naar boven gebruiken. Dat is heel ingewikkeld en we kunnen dat alleen samen oplossen. Dat betekent bijvoorbeeld: over en weer data delen, kijken wie waar welke investeringen doet, experimenteren met bandbreedtes en accepteren dat er soms iets misgaat.’ 

Na een stevig inhoudelijk gesprek, soms ook op hoog technisch niveau, gaan zowel TenneT als de RES-regio’s met een goed gevoel naar huis. ‘Het is belangrijk dat we dit gesprek met elkaar voeren’, vat Hilbert samen. ‘Wij moeten ons er bij TenneT van bewust zijn dat openheid en het delen van onze data voor de RES-regio’s van belang zijn. En wij moeten ook aan de slag met de vraag hoe de RES-regio’s beter bij de energyboards kunnen aansluiten, en welke rol TenneT daarin kan spelen.’ ‘Laten we in vertrouwen met elkaar samenwerken’, zegt een van de RES-deelnemers. ‘We kunnen elkaar helpen en elkaar gebruiken om dingen voor elkaar te krijgen’. Of, zoals Jarit de bijeenkomst besluit: ‘We zijn niet langer wij en zij, maar samen wij.’ 

Meer informatie

Ontwikkelgroepen Regionaal Energiesysteem
Basisinformatie energyboards

Contactpersoon NP RES:
Lieke Mulder, e-mail