Door Kristel Lammers
Na twee avonden doorwerken, ligt mijn stuk op tafel. Een heel behoorlijk stuk, vind ik. Maar in het overleg wordt het onthaald met louter kritische vragen. Ik krijg de stellige indruk dat sommigen het niet eens hebben gelezen. Wat een energy drain, deze schermsessie. Als het klaar is, klik ik geïrriteerd op afsluiten. Niet veel later belt m’n collega. ‘Hé joh, wat gebeurde daar nou?’ Het begrip, de belangstellende vragen, het gezamenlijke relativeren, zijn een zalfje voor m’n beledigde gemoed. We lachen nog wat en komen tot de slotsom dat het tijd wordt voor een kerstboom. Lichtjes, haardvuur en pyjamadagen.
Bladerend in de tweewekelijkse verslagen voor ons opdrachtgevend beraad – ik gebruik ze voor het jaarverslag – overdenk ik het voorbije jaar. Wat is er in de dertig energieregio’s – en in het Nationaal Programma – bizar veel gedaan. Bijna alles wat we ons hadden voorgenomen, is verwezenlijkt. Zonder corona was er misschien nooit zo creatief gewerkt aan de enorme variëteit van manieren om gemeenteraden, Provinciale Staten, waterschapsbesturen, belangengroepen en burgers te betrekken. Het verruimen van de deadline voor de concept-RES’en van juni naar oktober, schiep ruimte voor een zomerproces met een eerste reflectie van het Planbureau voor de Leefomgeving op de concepten die er toen al lagen. In de gesprekken die erover zijn gevoerd, met de regio’s en tussen de regio’s, is gezamenlijkheid ontstaan. Gesignaleerde knelpunten worden steeds meer onderkend als gezamenlijke opgaven, en niet als het probleem voor die andere partij. Maar, de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat 2020 ook moeilijk was. De ingewikkelde belangentegenstellingen en de spanning die dit brengt, maakt iedereen in het RES-proces kwetsbaar. En dan moest er door corona nog dat extra tandje bij, alsof de pandemie een vliegwiel is dat de beweging almaar versnelt. Je moest steeds schrap staan om niet uit de bocht te vliegen.
Vandaag lees ik in de krant over het elfde Emissions Gap Report van de VN. Zonder het ingrijpend terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, dreigt aan het eind van de eeuw een temperatuurstijging van meer dan 3 graden, wat zou leiden tot onvoorstelbare rampen. Daarom zijn de Regionale Energie Strategieën essentieel. Als ik straks onder de kersboom de zegeningen tel, denk ik aan de energie van al die inwoners, ondernemers, volksvertegenwoordigers, bestuurders en ambtenaren die er hun schouders onder hebben gezet. En aan de kracht die ontstaat in een proces dat niet van te voren helemaal is uitgetekend. En dat de rode draad van dit jaar er uiteindelijk een is van solidair, gemeenschappelijk verantwoordelijk zijn voor een gezamenlijke opgave.
De kunst daarbij is te focussen op de kansen, en niet te worden verlamd door de complexiteit of problemen. Kleine stappen vooruit. Bij elke nieuwe ronde ontwarren we de knoop iets verder; het hoeft niet meteen klaar te zijn. Dat het spannend wordt, is zeker. Er komen keuzes die niet iedereen welgevallig zijn. Stevige discussies met inwoners in de raden, Staten en waterschapsbesturen gaan er komen. Daarbij is één ding het allerbelangrijkst. Dat we zuinig zijn op elkaar en goed voor elkaar zorgen. Juist als het ingewikkeld wordt, moet je het kleine en het persoonlijke erin houden. Aardig zijn, zoals m’n collega met haar goed getimede telefoontje. Een Regionale Energie Strategie is niet zoet als de kerstreclames van de supermarktketens, maar van een beetje welbehagen kan het alleen maar beter worden.
Kristel Lammers is directeur van het Nationaal Programma Regionale Energiestrategieën