Partijen die bij de netbeheerder vaste transportrechten hebben gecontracteerd, kunnen op elk moment van de dag gebruikmaken van dat transportvermogen. Om netcongestie het hoofd te bieden, zijn ook andere vormen van nettoegang denkbaar. Bijvoorbeeld flexibele, tijdsgebonden en gecombineerde transportrechten.

Alternatieve transportrechten geven afnemers minder transportzekerheid, omdat netgebruik niet altijd zeker is. Op piekmomenten kun je geen gebruikmaken van het net. Via alternatieve transportrechten kan gebruik worden gemaakt van de netcapaciteit die beschikbaar is buiten de piekmomenten om. Dit leidt tot efficiënter gebruik van de nog beschikbare netcapaciteit en dus van het net. Voor afnemers betekent dit dat zij mogelijk eerder toegang krijgen tot het net en tegen lagere transporttarieven.

Wettelijk gezien zijn dit soort alternatieve transportrechten nog niet goed mogelijk. De netbeheerders hebben twee position papers gepubliceerd, waarin ze pleiten voor de introductie van nieuwe contractvormen om het elektriciteitsnet beter te benutten. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) is aan de slag om deze alternatieve transportrechten mogelijk te maken. Verwacht wordt dat na de zomer van 2024 de alternatieve transportrechten in werking treden.

Een voorbeeld is Schiphol Area Development Company (SADC). SADC heeft met de regionale netbeheerder en een zogenoemde ESCo (Energy Service Company) een groepstransportovereenkomst afgesproken. Dat wil zeggen dat SADC kan door ontwikkelen in het gebruik van elektriciteit in plaats van fossiele brandstoffen, zolang het (via de ESCo) voldoet aan de groepscapaciteit. Het voordeel is dat er weer ruimte op het net ontstaat in de omgeving, en er ook een voordeliger nettarief komt voor alle deelnemers.

Een groepscontract is iets anders dan een energy hub, maar een energy hub kan wel een groepscontract hebben. Naast SADC hebben bedrijventerrein Hessenpoort (Zwolle) en REC Tholen (Zeeland) vergelijkbare oplossingen uitgevoerd.