Wie beslist over het plaatsen van zonnevelden en windturbines, het aanleggen van energie-infrastructuur en het beslissen over een aangepaste RES? Wie is bevoegd, formeel dus in het bezit van toestemming om een handeling te mogen verrichten en waar is dat vastgelegd in wet- en regelgeving? Dat willen volksvertegenwoordigers weten, bestuurders en ambtenaren ook. Bevoegdheden behoren, om met Steven Covey te spreken, tot de “cirkel van invloed”. Daarbinnen ligt alles waar je over gaat en waar je direct controle over hebt. Door je te richten op je “cirkel van invloed”, is het idee, kun je jouw energie en aandacht richten op zaken die je kunt sturen en veranderen.
Was het maar zo eenvoudig. Laat ik een voorbeeld nemen: bij grondgebonden zonneparken zijn gemeenten bevoegd gezag voor het verlenen van de omgevingsvergunning. Tot zover duidelijk. De provincie is het dus niet. Maar de provincie stelt wel instructieregels hiervoor op in de omgevingsverordening. Enorme invloed dus. Ander voorbeeld: een initiatiefnemer voor een windpark tussen 5 en 100 MW zal zich in de praktijk melden bij de betreffende gemeente. Dus grote invloed van de gemeente. Maar als de gemeente weigert om het omgevingsplan te wijzigen voor dat initiatief of als het op de grens van meerdere gemeenten ligt, kan de initiatiefnemer een beroep doen op de provincie. Gedeputeerde staten zijn bevoegd gezag. Werk je als gemeente -ook al ben je het er niet mee eens- mee, dan heb je toch nog invloed. Werk je niet mee, dan heb je totaal geen invloed. Formele regels en onderlinge afhankelijkheden maken dit krachtenveld enorm complex. Waar je over gaat en waar je voor gaat hoeven namelijk niet samen te vallen. Sterker nog, dat doen ze vaak niet. Invloed en betrokkenheid zijn niet hetzelfde.
In het algemeen is het wijs om je te richten op de aspecten van de energietransitie waar je over gaat, waar je controle over hebt. Als volksvertegenwoordiger kun je kaders stellen waarbinnen het college aan de slag gaat met de uitvoering. Denk daarbij aan het RES-bod, aan het opnemen van energieambities in de omgevingsvisie en het bevorderen van lokaal eigendom bij energieprojecten. Heb je er geen controle over, laat dan los. Maar er zijn ook zaken waar je je zorgen om maakt, waar je je betrokken bij voelt, ook al heb je er geen grip op. Volgens Covey vallen deze zaken in de “cirkel van betrokkenheid”. Die is veel groter dan die van invloed. Het gaat om alles wat er speelt waar je je druk over maakt, de signalen uit de samenleving, de tegengestelde belangen, de zorgen om het klimaat en de betaalbaarheid van energie, de behoefte aan rechtvaardigheid dat iedereen zijn bijdrage levert aan de transitie, kortom alles waar je echt iets mee hebt. Eigenlijk zou iedereen zijn cirkel van invloed en van betrokkenheid moeten tekenen. Wat valt je op als je naar jouw cirkels kijkt? Waar gaat jouw energie in zitten? En waar leidt dat toe?
In tegenstelling tot de vraag “wie gaat waarover?” wordt door volksvertegenwoordigers vooral de vraag “hoe krijg ik meer grip?” in mijn ogen te weinig gesteld. Er zijn manieren om jouw cirkel van invloed groter te maken. Om te beginnen met beter zicht te hebben op wat je wil en wat je kunt. Teken dus jouw cirkels en vul in. Bedenk een strategie. Sluit bondgenootschappen met partijen die wel invloed hebben. Als je denkt “ik kan er toch niets aan doen” vraag je je vervolgens af: “zijn er misschien alternatieven als ik er anders naar kijk?” Met andere woorden ga proactief aan de slag, in plaats van vooral reageren op acties van anderen. Buiten de cirkels van invloed en van betrokkenheid ligt de rest van de wereld in een oneindige cirkel van geen invloed en geen betrokkenheid. Problemen waar je niets aan kunt doen, het verleden of omgevingsfactoren. Je kunt er wakker van liggen, maar je schiet er niets mee op, je raakt er alleen uitgeput van. Choose your battles dus, waar steek je jouw energie in?
Pascale Georgopoloulou is thematrekker volksvertegenwoordiging bij NP RES.
Meer weten ? Bekijk het vernieuwde werkblad over bestuurlijke samenwerking en besluitvorming.